Tvrđava Diana nekada je bila zaštitinica rimskih limesa na područiju Đerdapa, a njeni ostaci i dan danas krase Đerdap kao arheološko nalazište i spomenik kulture od izuzetnog značaja zaštićeni od strane Republike Srbije.
Prvobitni kastrum potiče sa početka prvog veka ali svoju novu formu i namenu dobija za vreme vladavine rimskog cara Trajana. Tvrđava je igrala veliku ulogu u Trajanovom pohodu da osvoji Dakiju, takozvanim Dačkim ratovima. Sagrađena je na desnoj obali Dunava na Kratašu (crna stena) danas nedaleko od hidroelektrane Đerdap I i naselja Novi Sip u opštini Kladovo.
Diana se smatra za jednu od najvećih i najkompleksnijih rimskih tvrđava. Četvorougaona tvrđava imala je kule i kapije sa svake strane u kojima su se nalazile kombinovane trupe rimskih legionara. Kao takva služila je odbrani Donje Mezije od napada Dačana sa vode i omogućila plovidbu tim delom Dunava.
Car Trajan je osim Diane tu sagradio i Trajanov kanal koji je omogućio plovidbu Dunavom koji je na tom delu bio veoma brz i nemiran sa bezbroj virova i podvodnih stena. Tvrđava je takođe služila i kao pristanište sa rimske vodene flote a Trajanov kanal se koristio i dugo nakon njegove smrti.
Diana ima brunu istoriju, bila je oštećena i obnavljana u više navrata. Goti su je u svom pohodu na Balkan delimično spalili 378. godine ali je ubrzo bila obnovljena. To nažalost nije dugo trajalo jer su je 443. godine ponovo napali i uništili Huni. Nakon toga Diana je često trpela napade varvara pa je bila obnavljana do V veka kada je doživela svoj kraj 539. godine za vreme slovensk-avarske inavzije na Balkan.
Uprkos tome Diana važi za jedno od najbolje očuvanih rimskih tvrđava ovog područija a višedecenijska arheološka istraživanja, koja se i danas vrše, imala su puno uspeha. U unutrašnosti Diane bilo je više rimskih zgrada kao što su višebrodna građevina sa apsidom i podnim grejanjem, horeum, pricipijum, vojne barake i kanalizacioni odvod. Na teritoriji tvrđave i u njoj arheolozi su takođe pronašli i mnogobrojne predmete, alate i oruđa. 1981. godine otkrivena je vorivna baza sa posvetom bogu Totu na kojoj se pominje puno ime „STATIO CATARACTARUM DIANA“ što znači „DIANA STANICA KATARAKTI“, na taj način sada zasigurno znamo ime tvrđave.
Mnoštvo pronađenih predmeta izloženo je u Arheološkom muzeju Đerdapa u Kladovu koji je otvoren za posetioce kao i na samom lokalitetu koji se nalazi na tvrđavi Diana.
Ovaj projekat je sufinansiran iz Budžeta Republike Srbije – Ministarstvo kulture i informisanja. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.